همواره صورت های مالی یکی از مهمترین منابع کسب اطلاعات مالی به منظور تصمیمگیری سرمایه گذاران و سایر ذینفعان بوده است؛ اما اطلاعات مندرج در صورت های مالی باید از قابلیت اتکای مناسبی برخوردار باشد تا موجب گمراهی استفاده کنندگان نشود. بنابراین حسابرسان به عنوان اشخاص متخصص و مستقل، وظیفه بررسی و تأیید مطلوبیت اطلاعات مندرج در صورت های مالی را بر عهده دارند(الکوثر  ، 2014). فعالیت حسابرسی داخلی، عنصر کلیدی در نظام راهبری شرکتی است. طی سال‌های اخیر، تکامل حسابرسی داخلی منجر به ایجاد مفهومی جدید با عنوان «کیفیت حسابرسی داخلی» شده است. براساس رهنمود اجراییِ منتشر شده توسط انجمن حسابرسان داخلی  (2012) با عنوان «برنامه‌ی تضمین و بهبود کیفیت»، کیفیت محصول یا خدمت به میزان انطباق آن محصول یا خدمت با انتظارات مشتریان اطلاق می‌شود. به بیان دیگر، کیفیت در حسابرسی داخلی از طریق «تعهد به تحقق انتظارات مشتریان/حسابرسی‌شوندگان» و «انجام مسئولیت‌های حرفه‌ای هم‌راستا با استانداردها» صورت می‌پذیرد (مهرانی وغواصی کناری، 1403).

حسابرسی داخلی دارای نقشی مهم و حیاتی در حاکمیت و عملیات سازمان است. زمانی که این واحد به صورت مؤثر فعالیت دارد و در خدمت عملیات و مدیریت سازمان است، می‌تواند کمک بزرگی به سازمان در دستیابی به هدف‌ها باشد. در حقیقت حسابرسی داخلی یکی از حلقه‌های زنجیره ارزش آفرینی در سازمان‌های نوین است که در چارچوب نظام راهبری شرکتی، نقش مهمی را در توسعه پایدار شرکت ایفا می‌کند .از واحد حسابرسی داخلی انتظار ارزش افزایی برای سازمان با ارائه طیف گسترده‌ای از خدمات ازجمله اطمینان‌بخشی و حسابرسی عملیاتی و همچنین مشاوره به مدیریت در انواع موضوعات مربوط می‌رود. بنابراین حسابرسی داخلی برای تحقق هدف اصلی خود که همان ارزش‌آفرینی برای سازمان است، بایستی اثربخش باشد (گنجی وهمکاران،1402).

اثربخشی عملیات شرکت، افزایش کارایی سازمانی و مدیریت اثربخش و گزارشگری بهتر را میتوان از مزایای مدیریت ریسک بر شمرد. نقش‌های حسابرسی داخلی در مدیریت ریسک یکپارچه  را در سه بخش محوری( اطمینان‌بخشی)، مشاوره‌ای و احتیاطی دسته‌بندی شده است .وظیفه اصلی حسابرس داخلی در ارتباط با اطمینان‌بخشی به مدیریت و هیات مدیره در مورد اثربخشی مدیریت ریسک است.( نجمی، 1393)

با عملي شدن انديشه ي جدايي مالكيت از مديريت، در شركتهاي سهامي و ساختار جديد سرمايه و گسترش روزافزون بازارهاي سرمايه و شمول قشر گسترده اي از افراد در خيل سرمايه گذاران،حسابداري نقش اجتماعي يافت و حسابرسي نيز از اهميتي قابل توجهي برخوردار شده است. از آنجاكه مديريت مسئوليت تهيه ي صورت هاي مالي و سيستم كنترل داخلي را عهده دار شد، به كارگيري خدمات حسابرسي داخلي براي ارزيابي عملكرد سيستم كنترل داخلي، به گونه اي فزاينده رشد يافت(انصاری ،شفیعی1388).

آخرين تغييرات ايجاد شده در حسابرسي داخلي كه منجر به ايجاد حسابرسي داخلي نئومدرن شده است، موجب شد نيازهاي طيف وسيعي از استفاده كنندگان مانند هيئت مديره، مديريت ارشد، حسابرسان مستقل و مديران عملياتي تحت تاثير قرار گيرد. در متون تخصصي حسابرسي بهترين جايگاه براي واحد حسابرسي داخلي را آن گونه مي دانند كه تحت نظارت كميته ي حسابرسي و يا هيئت مديره فعاليت كند؛ زيراكميته ي حسابرسي به همراه ساير اعضاي هيئت مديره ي مسئول عملكرد گزارش شده شركت هستند، اما بر خلاف اعضاي موظف هيچ اختياري در تصدي امور اجرايي شركت ندارند(رجبی،1387).

حسابرسي داخلي، وظيفه ي ارزيابي مستقلي است كه توسط مديريت واحدهاي » اقتصادي براي بررسي سيستم كنترل داخلي ايجاد مي شود و كفايت سيستم كنترل داخلي را از لحاظ درست، مناسب، اقتصادي، اثربخش و كارآمد بودن استفاده از منابع، آزمون، ارزيابي و گزارش مي كند(ارباب سليماني وهمکاران،1385).

کنترل های داخلی یکی از ابزارهای تحقق حاکمیت شرکتی است که با تکیه بر نظام پاسخگویی و اجرای صحیح مصوبات مجمع از بروز فساد جلوگیری کرده و با تقویت سلامت اداری حقوق سهامداران و ذینفعان را تامین می کند. حسابرسی داخلی به طور سنتی بخشی از سیستم کنترل داخلی محسوب می شود اطمینان دهی و مشاوره، ارزش آفرینی و بهبود عملکرد، مساعی مشترک با مدیریت در جهت حل مسائل، دیدگاه کلان و متمرکز بر تحقق اهداف، توسعه دامنه و عمق کنترل، کنترل در جهت پیشگیری و کشف تقلب، کمک به استقرار نظام خود کنترلی در واحدها و نقش بازدارنده در برابر سوء استفاده کنندگان را میتوان از جمله کارکردهای حسابرسی داخلی عنوان کرد. مهم ترین عامل برای توانمند سازی حسابرسان داخلی استقلال آنهاست لذا مدیریت باید همواره این موضوع را به رسمیت بشناسد. برخورداری از جایگاه سازمانی مناسب، برخورداری از استقلال به لحاظ دسترسی به مدیران و کمیته حسابرسی، بهره مندی از روابط مناسب با مدیریت، برخورداری از هدف های جامع، شفاف و قابل اندازه گیری، داشتن راهبردهای استراتژیک و برنامه های سالانه، بهره مندی از نیروی انسانی متعهد به اخلاق، برخورداری از رویکردهای مناسب در خصوص مراقبت های حرفه ای و گزارش گیری دقیق و به موقع را از مهم ترین ویژگیهای حسابرسی داخلی اثر بخش است.اثربخشی عملیات شرکت، افزایش کارایی سازمانی و مدیریت اثربخش و گزارشگری بهتر را میتوان از مزایای مدیریت ریسک بر شمرد. نقش‌های حسابرسی داخلی در مدیریت ریسک یکپارچه  را در سه بخش محوری( اطمینان‌بخشی)، مشاوره‌ای و احتیاطی دسته‌بندی شده است .وظیفه اصلی حسابرس داخلی در ارتباط با اطمینان‌بخشی به مدیریت و هیات مدیره در مورد اثربخشی مدیریت ریسک است.( نجمی، 1393).

از اهمیت واحد حسابرسی داخلی، همین بس که طبق مدل حاکمیت شرکتی انجمن حسابرسان داخلی، از واحد حسابرسی داخلی اثربخش به‌عنوان یکی از چهار سنگ‌بنای حاکمیت شرکتی همراه با کمیتۀ حسابرسی، مدیریت اجرایی و حسابرسان مستقل نام برده شده است.رسوایی‌های حسابداری در سال‌های اخیر در سطح عموم به‌طور گسترده‌ای انتشار یافته و موجب شده است توجه بیشتری به واحد حسابرسی داخلی به‌عنوان عامل مهم در ایجاد گزارشگری مالی برون‌سازمانی دارای کیفیت شود؛ برای نمونه، مجلۀ تایم یک حسابرس داخلی به نام کوپر را «مرد سال 2002» نامید؛ زیرا او موفق به کشف و گزارش تقلبات شرکت وردکام شده بود.

طی قرن بیستم، پیشرفت آشکاری از عناصر ساختاری و نگرشی حرفه‌ای‌گرایی برای حسابرسان داخلی به وجود آمده بود؛ با این حال، همچنان عناصری از نااطمینانی در رابطه با چگونگی ایجاد یک هویت حرفه‌ای متمایز و نقش ایده ال وجود دارد. جستجوی حسابرسان داخلی برای نقشی با جایگاه مناسب و به رسمیت شناخته شدن در سال‌های اخیر، به‌شدت از نیاز انجمن‌های مالی برای اطمینان‌دهی بیشتر از کیفیت گزارشگری، تأثیر می‌گیرد. بورس اوراق بهادار نیویورک از سال 2006 میلادی کلیۀ شرکت‌های عضو را ملزم به تشکیل واحد حسابرسی داخلی کرده است. دلیل الزام مذکور اینگونه بیان شده است که وجود یک واحد حسابرسی داخلی اثربخش موجب خواهد شد کمیتۀ حسابرسی و سایر ذی‌نفعان گزارش‌های مالی، اطلاعات مربوط به ریسک‌های شرکت ازجمله ریسک گزارشگری مالی و نیز اطلاعات مرتبط با کنترل‌های داخلی شرکت را کسب کنند (پراویت  و همکاران، 2009). بنابراین، حامیان حاکمیت شرکتی بر نقش واحد حسابرسی داخلی در ارتقای کیفیت گزارشگری مالی تأکید دارند (اعتمادی و همکاران، 1396).

در ایران نیز با ابلاغیۀ مورخ 16/02/1391 سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر الزام کلیۀ ناشران پذیرفته‌ شده در بورس و اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران به تشکیل واحد حسابرسی داخلی، فصل جدیدی در این رابطه آغاز شده است. سازمان بورس و اوراق بهادار ایران در تدوین منشور فعالیت حسابرسی داخلی، مأموریت واحد حسابرسی داخلی را ارائۀ خدمات اطمینان‌دهی و مشاوره‌ای مستقل و بی‌طرفانه به‌ منظور ارزش‌افزایی و بهبود عملیات شرکت دانسته است. همچنین، مطابق با منشور مذکور، دامنۀ عملیات واحد حسابرسی داخلی باید به نحوی تعیین شود که شبکۀ فرآیندهای راهبری، مدیریت ریسک و کنترل که مدیریت شرکت، طراحی و ارائه کرده است، نسبت به این موضوع که اطلاعات مالی، مدیریتی و عملیاتی با اهمیت شرکت، درست، قابل اعتماد و به‌موقع است، اطمینان فراهم آورد (سازمان بورس و اوراق بهادار، 23/11/1391). به‌ عبارت ‌دیگر، از وظایف واحد حسابرسی داخلی کمک به ارتقای کیفیت اطلاعات مالی از جنبه‌هایی مانند قابل ‌اعتماد و به‌موقع‌ بودن تعیین شده است.

ابوت  و همکاران (2016) بیان می‌کنند طرفداران حاکمیت شرکتی همواره بر نقش واحد حسابرسی داخلی در بهبود کیفیت گزارشگری مالی تأکید دارند؛ اما با وجود این‌، پژوهشگران مذکور بر این باورند که نقش واحد حسابرسی داخلی در فرایند گزارشگری مالی هنوز به‌طور کامل بررسی نشده و شواهد تجربی اندکی دربارۀ تأثیر کیفیت واحد حسابرسی داخلی در دسترس است. باوجود تأکید برخی پژوهشگران بر نقش واحد حسابرسی داخلی در ارتقای کیفیت گزارشگری مالی، در این رابطه، پژوهش تجربی چشمگیری انجام نشده است و در اندک پژوهش‌های انجامی مثل پژوهش دیویدسون  و همکاران (2005) تضادهایی یافت می‌شود. همچنین، الزام سازمان بورس و اوراق بهادار ایران مبنی بر تشکیل واحد حسابرسی داخلی انتظارات از حسابرسان داخلی مبنی بر انجام عملیات حسابرسی داخلیِ دارای کیفیت را هر چه بیشتر افزایش داده است

2-1-مقدمه

2-2-مبانی نظری حسابرسی داخلی

2-2-1-مفهوم حسابرسی داخلی

2-2-2- معیارهاي كیفیت حسابرسی داخلی

صلاحیت حسابرسی داخلی

استقلال و بیطرفی حسابرسی داخلی

سایر معیارها سنجش کیفیت حسابرسی داخلی

الف. اندازۀ واحد حسابرسی داخلی

ب. سابقۀ واحد حسابرسی داخلی

2-2-3-مسئوليت در قبال کيفيت حسابرسی داخلی

1-هيئت مدیره/کميته ی حسابرسی

2-مدیریت ارشد

3- مدیر ارشد حسابرسی داخلی

4- کارکنان حسابرسی داخلی

5- ارائه دهندگان خدمات حسابرسی داخلی

2-2-4-نقش حسابرسی داخلی

2-2-5-هدف حسابرسی داخلی

2-2-6-جایگاه سازمانی حسابرسی داخلی

نمودار(2-1)جایگاه سازمانی حسابرسی داخلی

2-2-7-اختیارات حسابرس داخلی

2-2-8-اهم وظایف حسابرسی داخلی

2-2-9-مسئولیت حرفه اي و سازمانی حسابرسان داخلی

2-2-10-گزارشات حسابرسی داخلی

2-2-11-جایگاه سازمانی واحدهای حسابرسی داخلی

2-3- حسابرسی داخلی در بانک ها

2-4-اهمیت مطالعه حسابرسی داخلی در کشور ایران

2-5-ارزش افزایی واحد حسابرسی داخلی در فرآیندها

نگاره(2-2)ارزش افزایی واحد حسابرسی داخلی در فرآیندها

2-6- شناسایی و رتبه بندی عوامل مؤثر بر کیفیت عملکرد حسابرسی داخلی

2-7-پیشینه تحقیقات انجام شده حسابرسی داخلی

2-7-1- پیشینه داخلی تحقیقات انجام شده حسابرسی داخلی 1403-1402

2-7-2- پیشینه خارجی تحقیقات انجام شده حسابرسی داخلی 2023-2022

منابع................